1914 թվականի դեկտեմբերի 24-ին Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ տեղի ունեցավ Սուրբ Ծննդյան զինադադարը։
1914 թվականի դեկտեմբերի 24-ին, կաթոլիկ Սուրբ Ծննդի նախօրեին, Առաջին համաշխարհային պատերազմի Արևմտյան ճակատում տեղի ունեցավ ոչ պաշտոնական զինադադար։ Այն տեղի է ունեցել Բելգիայում՝ տխրահռչակ Իպր քաղաքի շրջանում, որտեղ գերմանական զորքերը հետագայում քիմիական զենք կկիրառեն դաշնակից անգլո-ֆրանսիական ուժերի դեմ։
Բայց դա տեղի կունենար ավելի ուշ, և 1914 թվականի Սուրբ Ծննդյան նախօրեին երկու կողմերի զինվորները, դեռ ամբողջովին չհյուծված պատերազմից և հիշելով իրենց անցած կյանքը խրամատներից դուրս, սկսեցին երգել այդ ժամանակ բոլորին ծանոթ «Լուռ գիշերը»՝ Սուրբ Ծննդյան օրհներգը, որը գրվել է 1818 թվականին։ Քահանա Ջոզեֆ Մոհրի և դպրոցի ուսուցիչ Ֆրանց Գրուբերի կողմից։
Զինադադարը ինքնաբուխ էր. դրա մասին պաշտոնական փաստաթղթեր չեն պահպանվել, հավանաբար, առաջին հերթին այն պատճառով, որ նման եղբայրությունը ծայրահեղ դժգոհություն է առաջացրել հակամարտության երկու կողմերի ռազմական հրամանատարության շրջանում: Նման փորձերը հետագայում ձախողվեցին՝ հանգեցնելով կանխարգելիչ սադրանքների և դիվերսիաների: Օրինակ՝ հաջորդ՝ 1915 թվականին, Սուրբ Ծննդի նախորդ գիշերը հատուկ իրականացվել են ճակատային հարձակումներ և հրետանային ռմբակոծություններ ոչ ոքի հողի վրա։
Այդ իրադարձությունների մասին կարելի է դատել ականատեսների հիշողություններից և այն ժամանակվա թերթերի նյութերից։ Ենթադրվում է, որ գերմանացիներն են առաջինը սկսել զինադադարը. խրամատներում նրանք սկսել են երգել Stille Nacht, Heilige Nacht: Այս երգեցողությանը պատասխանեցին դիմացի բրիտանական և շոտլանդական գնդերը, իսկ քիչ անց դրան միացան ֆրանսիացիները։
«Առավոտյան ժամը 10-ի սահմաններում ես նայեցի պարապետին և տեսա մի գերմանացու ձեռքերը թափահարելով, և ևս երկուսը դուրս եկան իրենց խրամատներից և մոտեցան մեր խրամատին: Մենք արդեն պատրաստվում էինք կրակ բացել նրանց վրա, բայց ժամանակին նկատեցինք, որ նրանք հրացաններ չունեն, և հետո մերոնցից մեկը դիմավորեց նրանց, և մոտ երկու րոպե անց ամբողջ «ոչ ոքի երկիրը» երկու պաշտպանության գծերի միջև ընկած էր. երկու կողմից լցված զինվորներով և սպաներով, նրանք ձեռք սեղմեցին և շնորհավորեցին միմյանց Սուրբ Ծնունդը: Օրվա մնացած մասը ոչ ոք չէր կրակում, մարդիկ իրենց կամքով թափառում էին պարապետի գագաթով՝ ծղոտ ու վառելափայտ տանելով բաց երկնքի տակ։ Մենք նաև համատեղ հուղարկավորություն ունեցանք ծառայության հետ. նրանք թաղեցին մի քանի գերմանացիների և մերոնց, ովքեր պառկած էին մեր դիրքերի միջև»:
- գրել է կապիտան Ա.Դ. Չաթերը,
ծառայել է Գորդոն Հայլենդերսի երկրորդ գումարտակում,
մայրիկին ուղղված նամակում:
Ենթադրվում է, որ ընդհանուր առմամբ մոտ հարյուր հազար զինվոր միացել է ոչ պաշտոնական զինադադարին Արևմտյան ճակատում։ Զինադադարներ տեղի ունեցան նաև Արևելյան ճակատում։ Սակայն ավելի հաճախ դրանք տեղի են ունեցել Զատիկին։ Հայտնի է, օրինակ, որ 1915 թվականի ապրիլյան օրերին, ռազմական գործողությունների դադարի ժամանակ, ռուս և գերմանացի զինվորները խրամատներից դուրս եկան ոչ ոքի երկիր։ Սկսվեց ընկերական շփում, ապրանքների և նվերների փոխանակում` լուսանկարներ, բացիկներ:
Սովորական զինվորների այս պահվածքը կարելի է բացատրել որպես մարդասիրության պարզ դրսևորում, բայց գերմանական բարձր հրամանատարությունը հետագայում սկսեց օգտագործել այն իր նպատակների համար: Այսպես, օրինակ, 1916 թվականի ապրիլի 10-ին եղբայրացման ժամանակ 8-րդ բանակի 40-րդ բանակային կորպուսի հատվածում հակառակորդը գերեվարեց թշնամու խրամատներ հրավիրված ռուս 135 հետևակային, ինչի համար 4-րդ հետևակային դիվիզիայի հրամանատար, մայոր. Գեներալ Ա.Ի.Դենիկինը նկատողություն է ստացել.
«Թշնամին ևս մեկ անգամ, ինչպես և կարելի էր ակնկալել, ցույց տվեց իր ներհատուկ դավաճանությունը, և մեր որոշ սպաների ու հրաձգայինների պահվածքում, ցավոք, արտացոլվեց անընդունելի տոնական անառակությունը և սլավոնական մեղմությունը, անզգուշությունն ու բարի բնավորությունը՝ բոլորովին անհարիր մարտում։»
– գրել է Հարավարևմտյան ռազմաճակատի բանակների գլխավոր հրամանատարը
հեծելազորի գեներալ Ա.Ա.Բրուսիլով.
Նա առաջիններից էր, ով թվացյալ անվնաս նախաձեռնության մեջ տեսավ զորքերը բարոյալքող վտանգավոր միտում. եթե սկզբում եղբայրությունները գերի էին ընկել, ապա, ինչպես գրել է 25-րդ բանակային կորպուսի հրամանատար, հետևակային գեներալ Յու.Ն.Դանիլովը. «Կայսր Վիլհելմի կառավարությունը մտահոգված էր տարբեր կետերում գաղափարների քարոզչության համար հատուկ բաժանմունքների ստեղծմամբ, որոնք կարող էին հեշտացնել գերմանացի ժողովրդին շարունակել և հաջողությամբ ավարտել պատերազմը»: Ռուսաստանում Փետրվարյան հեղափոխությունից հետո Գերմանիայի և Ավստրո-Հունգարիայի ղեկավարության հրամանով Արևելյան ճակատում մարտական գործողությունները փաստացի դադարեցվեցին, փոխարենը սկսվեց ակտիվ քարոզչությունը։
«Գերմանական գլխավոր շտաբը լայն, կազմակերպված կերպով այս հարցը կարգավորեց ճակատի ողջ երկայնքով՝ գլխավոր շտաբի և հրամանատարական կազմի մասնակցությամբ, մանրամասն հրահանգներով, որոնք նախատեսում էին. ռուսների ուժերի և դիրքերի հետախուզում. ցուցադրելով տպավորիչ սարքավորումներ և իրենց դիրքերի ուժը. համոզմունք, որ պատերազմն անիմաստ է. ռուս զինվորներին հրահրելով կառավարության և հրամանատարական կազմի դեմ, որոնց շահերից ելնելով իբր շարունակվում է բացառապես այս «արյունահեղությունը»։ Գերմանիայում պատրաստված պարտվողական գրականության կույտերը տեղափոխվեցին մեր խրամատները»։
– գրել է այն ժամանակ հրամանատարը
Արևմտյան ճակատի բանակները Դենիկին.
1917 թվականի գարնանը հակառակորդ կողմերի զինվորների միջև եղբայրության աննախադեպ ալիք բարձրացավ Արևելյան Եվրոպայի գործողությունների թատրոնում, որը, սակայն, բոլորովին այլ հետևանքներ ունեցավ։
Դավիթ Հովհաննիսյանի ուսումնական բլոգ 