День: 13 апреля 2024

Ապրիլի 19-21 մենք գնում ենք եռօրյա հետազոտական ճամփորդություն դեպի Վայոց ձոր՝ Արատես: Նախագիծը կարող եք տեսնել այստեղ: Մենք պետք է կանգ առնենք հետևյալ կանգառներում;

• Արենի, Արենիի եկեղեցի, Թռչունների քարանձավ, 
• Արփայի հովիտ,
• Եղեգիս գյուղ․ քայլք գյուղի եկեղեցիներով,
• Ուրցաձորի Սուրբ Կարապետ, 
• Արատես։ 

Ես ցանկացա գտնել տեղեկություն <<Թռչունների քարանձավ>>-ի մասին:

Արենիի քարանձավ, քարանձավների համալիր Հայաստանի հարավ-արևելյան մասում՝ Վայոց ձորի մարզի Արենի գյուղում Արփա գետի ափին։ Հայտնի է նաև «Թռչունների քարանձավ» անվանումով։ 2010 թ-ին այստեղ հայտնաբերվեց աշխարհի ամենահին կոշիկը։ 2011 թ-ի հունվարին այստեղ հայտնաբերվեց նաև աշխարհի առաջին գինեգործարանը։ 2011 թ-ին այստեղ հայտնաբերվեց մ.թ.ա. 3900 թ-ին վերագրվող կանացի կիսաշրջազգեստ։ Գտնվում է Եղեգնաձորից 12 կմ հեռավորության վրա։ Ընկած է Արփա գետի հովտում։ Արենիի քարանձավը գտնվում է Արենի գետի ձախ ափին։ Քարանձավը բաղկացած է 3 սրահներից։ Քարանձավն ունի մոտ 500 մ² մակերես, որի մեծ մասը դեռևս ուսումնասիրված չէ, քանի որ տարածքը սահմանափակ է, և նոր պեղումները կարող են փակել անցումներն ու վնասել արդեն հայտնաբերված հնագիտական հուշարձանները։ Քարանձավում առնվազն չորս մետր մշակութային շերտ կա։ Ներքին՝ նեոլիթական շերտերը պատկանում են պղնձեքարի դարին։ Հանդիպում են նաև հոմոէրեքտուսի հետքեր, ովքեր բնակվել են ավելի քան երկու միլիոն տարի առաջ մեր տարածաշրջանում։ Թռչունների քարանձավում սկսած 2007 թվականից իրականացվում են հնագիտական պեղումներ, որոնց արդյունքում հայտնաբերվել են մ.թ.ա. 4200-3500 թվականներին վերագրված բազմաթիվ գտածոներ՝ բուսական մնացորդներ, ամանեղեն, խաղողի, ծիրանի կորիզներ, եղեգից պատրաստված գործվածքներ, կանացի գանգեր, մումիֆիկացված այծի մարմնի մաս և այլն։

Աշխատանքի նպատակը. փորձով ստուգել, թե ուժերի և նրանց բազուկների ի՞նչ հարաբերակցության դեպքում լծակը կմնա հավասարակշռության մեջ:

Անհրաժեշտ իրեր և սարքեր. լաբարատոր լծակ, ամրակալան, բեռների հավաքածու, չափաքանոն, ուժաչափ:

Աշխատանքի ընթացքը; Հիշենք կանոնը՝ լծակը կմնա հավասարակշառության մեջ, եթե նրա վրա ազդող ուժերի, մոդուլները հակադարձ համեմատական են այդ ուժերի բազուներին: Բանաձև՝ F₁/F₂=l₁/l₂, որտեղ F₁ և F₂ ուժն է, իսկ l₁ և l₂ բաղուկները:

Լծակը ամրացրեցի ամրակալանին այնպես, որ այն ազատ պտտվի իր առանցքի շուրջ: Լծակի ծայրերի մանեկների պտտման միջոցով լծակը հավասարակշռեցի հորիզոնական դիրքով: Պտտման առանցքից որոշակի հեռավորության լծակի աջ բազուկից կախեցի երկու ծանրոց: Լծակի ձախ բազուկի վրա, կախեցի մեկ ծանրոց տեղաշարժելով գտա այն տեղը, որտեղից կախելով լծակը նորից հավասարակշռվեց: Չափեցի այդ տեղերի պտտման առանցքի հեռավորությունները ՝l₁/ և l₂: Ուժաչափով որոշեցի ծանրոցների վրա ազդող ուժերը: Արդյունքները գրեցի ներքևի աղյուսակում:

Դասարանական.

1 .Ատոմ

2.

Որոշե՛ք պրոտոնների, նեյտրոնների և էլեկտրոնների քանակը և ատոմային միջուկի լիցքը հետևյալ տարրերի համար՝ լրացնելով աղյուսակը.

Ա) I

e^—=53

P⁺=53

N^o =74

Na

e^—=11

P⁺=11

N^o =12

CI

e^—=17

P⁺=17

N^o =18

Ca

e^—=20

P⁺=20

N^o =20

Al

e^—=13

P⁺=13

N^o =14

Բ) S, P, C, K, Ne

Բ) F, O, B, Ba, Si

Գ) Η, Ν, Zn, Kr, As

օրինակ.

1.Հաշվենք I համար. Մենք գիտենք, որ տարրի կարգաթիվը հավասար է էլեկտրոնների թվին, իսկ էլեկտրոնների թիվը հավասար է պրոտոնների թվին: Ստացվում է, Յոդի (l) կարգաթիվը հավասար է 53: Էլեկտրոնների թիվը ևս 53, պրոտոններինը կլինի ևս 53, նեյտրոնները գտնելու համար Ar(I) 127 -53կարգաթիվը : Կստացվի 74

n°    (I)= 127-53=74

                  Ar     e⁻           p⁺            n°      

               127    53      53             74    

2. Լրացնել հետևյալ շարքերը.

Մետաղական նյութեր` Na, Cu, Fe, Ոչմետաղական նյութեր՝ H2, O2 ,C, : :

3. Հաշվել հետևյալ բանաձևերով ներկայացված նյութերի հարաբերական մոլեկուլային զանգվածները:

Mr(O2)=2Mr(O)=2×16=32

Mr(CO2)=Ar(C)+2Ar(O)

NO

Na

Ca

H2

Ar

N2

O3

CH3COOH

3. Փորձ

81-85 էջեր Գ.Մխիթարյանի խնդրագրքի առաջին մասից

Տարբերակ 1

I.

Մեխանիկական աշխատանք կատարվում է, երբ ավտոբեռնիչը բարձրացնում է բեռը:

Պատ.՛3

II.

P=6ն A=PS

S=2մ 6ն.2մ=12ն/մ=12Ջ

---

A-?

III.

S=5մ P=20Ջ/5մ

A=20Ջ 20Ջ:5մ=4ն

---

P-?

IV.

F=5000ն A=FS

S=200մ 5000ն.200մ=1000կՋ

---

A-?

V

m=10kg

S=5մ A=FS=mgS

g=10ն/կգ 10կգ.10ն/կգ.5մ=500Ջ

---

A-?

VI

F=60Ն A=FS

S=50մ 60ն.50մ=300Ջ

---

A-?

VII

g=10ն/կգ

V=0,5մ³

p=1500կգ/մ³ gV

---